Kto kawę pije, temu wątroba… w zdrowiu żyje

25 sierpnia 2023

Chorująca wątroba nie boli i długo może nie dawać żadnych objawów^{1, 2}. Z tego powodu zaburzenia jej funkcjonowania są tak groźne – mogą poczynić poważne szkody w organizmie, zanim się o nich dowiemy. Niektóre z jej schorzeń, jak niealkoholowe stłuszczenie wątroby, urasta obecnie do niechlubnej rangi choroby cywilizacyjnej – występuje u ok. 1 mld ludzi na świecie i dotyka już co 4. Polaka^{3, 4}. Badania dowodzą roli kawy w ograniczaniu ryzyka innych chorób XXI wieku, cukrzycy typu 2 i nadciśnienia. Czy napój ten może być sojusznikiem również w prewencji chorób wątroby?

Przewlekłe schorzenia wątroby, w tym stłuszczenie, zwłóknienie lub marskość tego organu, infekcje wirusowe typu B i C, a także nowotwory stanową poważny problem społeczny, dotykając znacznej liczby Polaków. Według szacunków Stowarzyszenia CEESTAHC (Central and Eastern European Society of Technology Assessment in Health Care) w naszym kraju z poważnymi chorobami wątroby zmaga się nawet do 420 tys. osób, a ok. 6-7 tys. umiera każdego roku z ich powodu⁵. Prócz zakażeń wirusami HCV i HBV za większością przypadków chorób wątroby stoi nieprawidłowa dieta, obfitująca w ciężkostrawne, tłuste i smażone potrawy oraz nadmiar alkoholu. Nie bez powodu w leczeniu wątroby lekarze zalecają zmianę nawyków żywieniowych. Jak wynika z danych gromadzonych przez program edukacyjny „Kawa i zdrowie”, do prozdrowotnego jadłospisu warto włączyć kawę, której działanie na wątrobę może być bardzo korzystne.

Kawa sojusznikiem w walce z globalną epidemią niealkoholowego stłuszczenia wątroby

Mniej znana w świadomości społecznej niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby staje się coraz powszechniejszym, ogólnoświatowym problemem, związanym z rosnącą liczbą osób z nadwagą i otyłością. Z tego powodu NAFLD (non-alcoholic fatty liver disease) eksperci zaliczają już do chorób cywilizacyjnych⁶. Choć samo stłuszczenie nie jest bardzo groźne, to nieleczone może prowadzić do zapalenia czy marskości wątroby⁷. Kuracja obejmuje stosowanie leków, suplementację, ale również wprowadzenie odpowiedniej diety. Patrząc na wyniki badań prowadzonych w USA i Meksyku, warto uwzględnić w niej kawę. Zauważono bowiem, że antyoksydanty zawarte w wypijanej w sporych ilości kawy wykazują działanie ochronne przeciw temu schorzeniu^{8, 9}. W innym badaniu spożywanie kofeinowej kawy zostało powiązane ze znacznym zmniejszeniem ryzyka wystąpienia zwłóknienia wątroby u pacjentów już chorujących na niealkoholowe słuszczeniowe zapalenie wątroby¹⁰.

Czy pijąc kawę, możemy uchronić się przed nowotworami wątroby?

Czy regularne picie kawy może mieć znaczenie w prewencji poważnych schorzeń wątroby, jak marskość czy nowotwory? Okazuje się, że tak - nie tylko nie znaleziono żadnych dowodów na rakotwórcze działanie kawy¹¹, ale udowodniono związek między spożywaniem kawy a zmniejszeniem ryzyka zachorowania na nowotwór wątroby – już przy 2 filiżankach kawy dziennie malało ono o ponad 40 proc.!¹². Groźba zapadnięcia na nowotwór może być mniejsza także u osób, które już zmagają się z chorobą wątroby. W jednym z badań u pacjentów cierpiących na przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu C umiarkowane spożywanie kaw zmniejszyło ryzyko wystąpienia nowotworu wątrobokomórkowego o prawie połowę¹³. W przypadku marskości wątroby, na którą choruje ponad 10 milionów ludzi w Europie, a około 170 tys. umiera rocznie¹⁴, kawa również może być wsparciem. Badani pijący 4 lub więcej filiżanek kawy dziennie w porównaniu do osób niepijących jej wcale byli aż o 80 proc. mniej narażeni na ryzyko wystąpienia marskości wątroby¹⁵ i o 23 proc. mniej na ryzyko śmierci z powodu tej choroby¹⁶.

Nowe dowody na pozytywny wpływ kawy na wątrobę

Wciąż trwają badania nad mechanizmem pozytywnego wpływu kawy na wątrobę. Duże znaczenie przypisuje się kofeinie – odkryto, że paraksantyna, jej główny metabolit, może spowalniać rozwój tkanki łącznej w wątrobie, a tym samym opóźniać wystąpienie zwłóknienia, alkoholowej marskości czy choroby nowotworowej wątroby¹⁷. Pojawiają się też nowe wyniki badań dowodzące korzystnego wpływu kawy na wątrobę. Z publikacji, która ukazała się w 2021 roku na łamach akademickiego pisma „Clinical Gastroenterology and Hepatology Journal”, dowiadujemy się, że u osób, które piły więcej niż 3 filiżanki kawy dziennie, stwierdzono mniejszą sztywność wątroby¹⁸. W 2022 roku badacze z Uniwersytetu w Coimbrze (Portugalia), na łamach czasopisma „Nutrients” ujawnili, że kofeina oraz polifenole znajdujące się w kawie mogą pomóc zmniejszyć nasilenie niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby u osób z cukrzycą typu 2¹⁹.

***

„Kawa i zdrowie" to program informacyjno-edukacyjny, zainicjowany w 2017 r. pod patronatem Instytutu Żywności i Żywienia (obecnie Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH - Państwowego Instytutu Badawczego) przez Fundację „Żywność, Aktywność Fizyczna i Zdrowie”. Jego celem jest promocja walorów zdrowotnych kawy oraz zmiana sposobu jej postrzegania poprzez obalanie mitów i przedstawianie faktów opartych na badaniach naukowych. Obiektywne i aktualne informacje na temat właściwości kawy oraz jej miejsca w codziennej diecie przekazywane są za pomocą strony internetowej www.kawaizdrowie.pl. Motywem przewodnim kampanii jest hasło „Od 3 do 5 filiżanek kawy dziennie. Codziennie. Dla zdrowia”, wynikające z opinii Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA), która mówi, że bezpieczne dla zdrowia, dzienne spożycie kofeiny to ok. 400 mg, czyli mniej więcej od 3 do 5 filiżanek kawy. Działania Programu wspiera naukowa Rada Ekspertów.

1: https://www.nowafarmacja.pl/blog/bol-watroby-objawy-przyczyny-i-sposoby-na-usmierzenie-bolu

2: Profilaktyka WZW - Środa z Profilaktyką w OW NFZ: https://www.nfz.gov.pl/aktualnosci/aktualnosci-oddzialow/profilaktyka-wzw-sroda-z-profilaktyka-w-ow-nfz,620.html

3: https://cukrzyca.pl/globalna-epidemia-niealkoholowa-stluszczeniowa-choroba-watroby/

4:https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/watroba/288646,niealkoholowa-stluszczeniowa-choroba-watroby-stluszczenie-watroby-nafld-mafld

5: http://ptmp.org.pl/wp-content/uploads/2016/10/zdrowa_watroba_info.pdf

6: Rozmowa z prof. Markiem Hartlebem ze Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, Niealkoholowe stłuszczenie wątroby to już choroba cywilizacyjna: https://swiatlekarza.pl/niealkoholowe-stluszczenie-watroby-to-juz-choroba-cywilizacyjna/

7: https://www.przychodniasynexus.pl/co-powoduje-stluszczenie-watroby-jak-sobie-radzic-z-objawami/

8: Birerdinc A. et al. (2012) Caffeine is protective in patients with non-alcoholic fatty liver disease. Aliment Pharmacol & Therapeutics, 35(1):76-82.

9: Gutierrez-Grobe Y. et al. (2012) High coffee intake is associated with lower grade non-alcoholic fatty liver disease: the role of peripheral antioxidant activity. Annals Hepatol, 11(3):350-355.

10: Molloy J.W. et al. (2012) Association of coffee and caffeine consumption with fatty liver disease, non-alcoholic steatohepatitis, and degree of hepatic fibrosis. Hepatol,55(2):429-36.

11: Loomis D. et al. (2016) Carcinogenicity of drinking coffee, mate, and very hot beverages. The Lancet Oncology, 17(7):877-878.

12: Bravi F. et al. (2013) Coffee reduces risk for hepatocellular carcinoma: An updated meta-analysis. Clin Gastro and Hepatol, 11:1413-1421.

13: Leung W.W. et al. (2011) Moderate coffee consumption reduces the risk of hepatocellular carcinoma in hepatitis B chronic carriers: a case-control study. J Epidemiol & Comm Health, 65:556-558.

14: European Association for the Study of the Liver (2013) ‘The burden of Liver Disease in Europe: A Review of Available Epidemiological Data’ Available at: http://www.easl.eu/medias/EASLimg/Discover/EU/54ae845caec619f_file.pdf

15: Smart R.G. and Mann R.E. (1992) Alcohol and the epidemiology of liver cirrhosis. Alcohol Health Res World, 16:217-222.

16: Klatsky A.L. et al (1993) Coffee, tea, and mortality. Ann Epidemiol. Jul;3(4):375-81.

17: Gressner O.A. et al. (2009) Identification of paraxanthine as the most potent caffeine-derived inhibitor of connective tissue growth factor expression in parenchymal cells. Liver Int, 29(6):886-897.

18: Coffee Consumption Is Associated With Lower Liver Stiffness: A Nationally Representative Study, Sebastian Niezen, Manaav Mehta, Z. Gordon Jiang, Elliot B. Tapper, October 05, 2021, https://www.cghjournal.org/article/S1542-3565(21)01057-0/fulltext#%20

19: Coelho, M. i in. (2022). Zwiększone spożycie zarówno kofeinowych, jak i niekofeinowych składników kawy wiąże się ze zmniejszeniem nasilenia NAFLD u osób z cukrzycą typu 2. składniki odżywcze . Opublikowano w Internecie: https://www.mdpi.com/2072-6643/15/1/4