Ciąża a kawa

16 marca 2022

Czy przyszłe mamy mogą sobie pozwolić na małą czarną?

Coraz więcej publikacji naukowych donosi o prozdrowotnym działaniu kawy. Miłośnicy małej czarnej mogą sięgać po kawę kilka razy dziennie¹. Czy również kobiety w ciąży i karmiące piersią? Okazuje się, że tak, jednak w znacznie ograniczonej ilości – do maksymalnie 1-2 filiżanek w ciągu dnia.

Czy przyszła mama może się skusić na kawę?

Kawa jest produktem spożywczym, wokół którego narosło wiele mitów. Jeden z nich dotyczy picia tego napoju w ciąży. Występujące często w pierwszym trymestrze nudności czy utrata apetytu sprawiają, że kobiety ograniczają ilości lub rezygnują z kawy^{2, 3, 4}. Z czasem, gdy dolegliwości mijają, przyszłe mamy mają ochotę na filiżankę aromatycznego napoju, jednak liczne obawy o wpływ substancji aktywnych w kawie na zdrowie ciężarnej i rozwijającego się dziecka powodują, że odmawiają sobie jej picia. Czy słusznie? Program „Kawa i zdrowie” ma dobrą wiadomość dla przyszłych mam, które nie były szczęśliwe na myśl o rozstaniu się z tym dodającym energii napojem na długie miesiące. Zgodnie z zaleceniem Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA), kobiety ciężarne i karmiące piersią mogą spożywać kawę, ale nie więcej niż około 2 filiżanki dziennie⁵.

Czy w ciąży można pić kawę kofeinową?

Kawa w zmniejszonej ilości może być dozwolona, jednak młoda mama powinna zachować czujność, jeśli chodzi o dawkę kofeiny przyjmowaną w ciągu dnia. Zgodnie z zaleceniami EFSA, w czasie ciąży i podczas karmienia piersią należy ograniczyć spożycie kofeiny ze wszystkich źródeł do 200 mg dziennie⁶. W jaki sposób pilnować tego limitu? Standardowej wielkości filiżanka kawy zawiera około 75-100 mg kofeiny – wypicie dwóch zbliża więc kobietę do osiągnięcia dopuszczalnej porcji. Warto wiedzieć, że kofeina to naturalnie występujący związek organiczny, który jest bardziej powszechny niż może się wydawać. Jej źródłami są również ziarna kakaowca, nasiona koli, liście herbaty czy owoce guarany. Ilość kofeiny w napojach kawowych także jest zróżnicowana – na przykład filiżanka naparu z robusty zawiera jej nieco więcej niż kawa zaparzona z ziaren arabiki^{7, 8, 9}. Zawartość kofeiny w wybranych napojach i produktach spożywczych obrazuje poniższe zestawienie:

Napoje/Produkty spożywcze	Objętość	Kofeina (mg) średnia (zakres)
Kawa filtrowana	125 ml	85 (60-135)
Kawa rozpuszczalna	125 ml	65 (35-105)
Herbata (liście lub torebki)	150 ml	32 (20-45)
Gorąca czekolada	150 ml	4 (2-7)
Batonik czekoladowy	30 g	20 (5-36)
Mleczna czekolada	30 g	6 (1-15)
Gorzka czekolada	30 g	60 (20-120)

Tabela: Zawartość kofeiny w produktach spożywczych i napojach^10,11,12.

Czy kawa wpływa na przebieg ciąży i zdrowie noworodka?

Badania dowiodły, że spożywanie kawy w minimalnych ilościach nie powiększa ryzyka wystąpienia nieprawidłowości w czasie ciąży czy gorszego stanu zdrowia noworodka¹³. Wciąż jednak wiele badań, na przykład nad osiąganiem właściwego wzrostu i wagi przez noworodka, nie daje jednoznacznych wyników, z uwagi na obecność czynników zakłócających, jak zmiany w diecie, palenie tytoniu przez kobiety, a także nieprecyzyjna ocena ilości przyjmowanej kofeiny¹⁴. Pozytywne są z kolei wyniki testów, które wskazują, że umiarkowane ilości kawy w pierwszym trymestrze ciąży nie są powiązane z ryzykiem wystąpienia u matki cukrzycy ciążowej, a nawet mogą mieć działanie ochronne¹⁵.

Czy można pogodzić picie kawy z karmieniem piersią?

Nie ma wątpliwości, że odżywianie w pierwszych miesiącach życia dziecka ma kluczowe znaczenie dla jego zdrowia, a mleko matki jest ukazywane jako najlepsze źródło pożywienia dla niemowląt. Ponieważ kofeina przenika do mleka matki, nie dziwią pytania o bezpieczeństwo malucha. W badaniach nie stwierdzono istotnego wpływu kawy wypijanej przez matkę na tętno czy rytm dobowy dziecka¹⁶. Z uwagi na czynniki zakłócające, nie udało się z kolei potwierdzić zależności między spożywaną przez matki czekoladą i kawą a nasileniem kolki niemowlęcej oraz zaostrzeniem atopowego zapalenia skóry u niemowląt¹⁷.

Czy kawa wpływa na możliwość zajścia w ciążę?

Badania nad wpływem kawy na układ rozrodczy wykraczają poza okres ciąży i połogu. Przyszłych rodziców na pewno ucieszy fakt, że spożywanie kawy nie obniża płodności^{18, 19, 20}. Wyniki badań potwierdziły też, że kawy nie można zaliczyć do przyczyn przedwczesnego porodu czy poronienia^{21, 22, 23}.

Ciąża i okres karmienia piersią wymagają szczególnej troski o zdrowie, dlatego jadłospis przyszłej mamy najlepiej skonsultować z lekarzem prowadzącym. Należy też pamiętać, aby nie przekraczać limitu maksymalnie 2 filiżanek kawy dziennie. Warto przy tym uważać na inne produkty, które mogą zawierać kofeinę, jak herbata czy czekoladowe batoniki.

***

„Kawa i zdrowie" to program informacyjno-edukacyjny, zainicjowany w 2017 r. pod patronatem Instytutu Żywności i Żywienia (obecnie Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH - Państwowego Instytutu Badawczego) przez Fundację „Żywność, Aktywność Fizyczna i Zdrowie”. Jego celem jest promocja walorów zdrowotnych kawy oraz zmiana sposobu jej postrzegania poprzez obalanie mitów i przedstawianie faktów opartych na badaniach naukowych. Obiektywne i aktualne informacje na temat właściwości kawy oraz jej miejsca w codziennej diecie przekazywane są za pomocą strony internetowej www.kawaizdrowie.pl. Motywem przewodnim kampanii jest hasło „Od 3 do 5 filiżanek kawy dziennie. Codziennie. Dla zdrowia”, wynikające z opinii Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA), która mówi, że bezpieczne dla zdrowia, dzienne spożycie kofeiny to ok. 400 mg, czyli mniej więcej od 3 do 5 filiżanek kawy. Działania Fundacji wspiera naukowa Rada Ekspertów.

1: EFSA (2015) Scientific Opinion on the Safety of Caffeine, EFSA Journal, 13(5):4102.

2: Peck J.D. et al. (2010) A review of the epidemiologic evidence concerning the reproductive health effects of caffeine consumption: a 2000-2009 update. Food and Chem Toxicol, 48(10):2549-76.

3: Lawson C.C. et al. (2004) Changes in caffeine consumption as a signal of pregnancy. Reproductive Toxicol, 18(5):625-33.

4: Chen L. et al. (2014) Exploring maternal patterns of dietary caffeine consumption before conception and during pregnancy. Mat Child Health J, published online ahead of print.

5: EFSA (2015) Scientific Opinion on the Safety of Caffeine, EFSA Journal, 13(5):4102.

6: Tamże.

7: Heckman M.A. et al. (2010) Caffeine (1, 3, 7-trimethylxanthine) in foods: a comprehensive review on consumption, functionality, safety, and regulatory matters. J Food Sci, 75:R77-87.

8: Illy A. et al. (1995) Espresso Coffee. The chemistry of quality. Academic Press, London.

9: Harland B.F. (2000) Caffeine and nutrition. Nutrition, 7/8:522-526.

10: Illy A. et al. (1995) Espresso Coffee. The chemistry of quality. Academic Press, London.]

11: Harland B.F. (2000) Caffeine and nutrition. Nutrition, 7/8:522-526.

12: Nehlig A. (2016) Effects of coffee/caffeine on brain health and disease: What should I tell my patients? Pract Neurol, 16(2):89-95.

13: EFSA 2015.

14: Peck J.D. et al. (2010) A review of the epidemiologic evidence concerning the reproductive health effects of caffeine consumption: a 2000-2009 update. Food and Chem Toxicol, 48(10):2549-76.

15: Hinkle S.N. et al. (2015) First trimester coffee and tea intake and risk of gestational diabetes mellitus: a study within a national birth cohort. Br J Obs and Gynae, 122(3):420-8.

16: Effect of maternal caffeine consumption on the breastfed child: a systematic review, A McCreedy et al, 2018. Swiss Medical Weekly, published online. October 9, 2018.

17: Tamże.

18: Jensen T.K. et al. (2010) Caffeine intake and semen quality in a population of 2554 young Danish men. Am J Epidemiol, 171:883-891.

19: Hatch E.E. et al. (2012) Caffeinated beverage and soda consumption and time to pregnancy. Epidemiol, 23(3):393-401.

20: Anderson K. et al. (2010) Lifestyle factors in people seeking infertility treatment – A review. Australian and New Zealand J Obst and Gynae, 50:8-20.

21: Committee on Obstetric Practice (2010) Moderate caffeine consumption during pregnancy. Obs & Gyne, 116:467-8.

22: Maslova E. et al. (2010) Caffeine consumption during pregnancy and risk of preterm birth: a meta-analysis. Am J Clin Nutr, 92:1120-32.

23: Jarosz M. et al. (2012) Maternal caffeine intake and its effect on pregnancy outcomes. Eur J Obs and Gynae and Reproductive Biol, 160(2):156-160.