5 faktów o kawie i zdrowiu, które musisz znać

24 lutego 2022

Po kawę sięgamy dla chwili przyjemności i dla pobudzenia. Pomaga nam skupić się na pracy i utrzymać uwagę podczas długiej jazdy samochodem. Popularne mity wywołują jednak obawy o to, że zbyt częste picie czarnego napoju spowoduje uszczerbek na naszym zdrowiu. Na pomoc spieszą nam naukowcy, którzy przedstawiają wyniki badań z licznymi dowodami na pozytywny wpływ kawy na nasz organizm. Poznajmy najważniejsze fakty o kawie i zdrowiu.

Kawa pomaga w nawodnieniu organizmu

Badacze przedstawili dowody naukowe na to, że kawa nie zaburza równowagi wodnej organizmu¹. Kwestia zachowania właściwego bilansu płynów budziła do tej pory wiele wątpliwości z uwagi na moczopędne działanie kofeiny. Wykazano jednak, że jest ono na tyle nieznaczne i krótkotrwałe, że nie może przeważyć korzyści wynikających z dostarczenia organizmowi płynów, do których zaliczamy przecież samą kawę². A ta składa się w ponad 95 procentach z wody³. Spożywana w umiarkowanych ilościach, od 3 do 5 filiżanek dziennie, przyczynia się do nawodnienia organizmu^{4, 5, 6, 7, 8, 9}.

Kawa może wspierać układ krążenia

Prowadząc liczne analizy, badacze nie tylko nie odnotowali negatywnego wpływu kawy na wystąpienie chorób układu sercowo-naczyniowego, ale również odkryli, że umiarkowane spożywanie kawy (3-5 filiżanek dziennie) może ograniczać ryzyko niewydolności serca, choroby wieńcowej czy zawału¹⁰. Siłę działania kawy udało się zmierzyć – naukowcy ocenili, że przy spożywaniu 3 filiżanek kawy dziennie ryzyko umieralności z powodu chorób układu krążenia jest mniejsze o 21 proc.^{11, 12}. Obalony został również mit mówiący o kawie jako napoju zakazanym w przypadku osób cierpiących na nadciśnienie. Badania wykazały, że kawa sama w sobie nie prowadzi do nadciśnienia¹³, a wręcz może je ograniczać, zwłaszcza u kobiet spożywających około 4 filiżanek dziennie¹⁴.

Kawa może zmniejszać ryzyko demencji

Korzyściami z regularnego i umiarkowanego picia kawy mogą cieszyć się też osoby, które przekroczyły 60. rok życia. Główna substancja aktywna w kawie, kofeina, działa stymulująco na funkcje poznawcze, które w wieku senioralnym nie są już tak stabilne jak wcześniej¹⁵. Pomiędzy 60. i 80. rokiem życia zwiększa się podatność na choroby neurodegeneracyjne, w tym chorobę Alzheimera i Parkinsona. Okazuje się, że kawa może być w tym przypadku pomocna. Jej składniki – głównie polifenole i kofeina – mogą przyczyniać się do zmniejszenia ryzyka choroby Alzheimera u osób prowadzących zdrowy styl życia nawet o 65 proc.¹⁶. U kobiet pijących kawę przez wiele lat rzadziej diagnozuje się chorobę Parkinsona¹⁷, dlatego przygodę z małą czarną warto zacząć jeszcze na długo przed emeryturą.

Kawa może ograniczać ryzyko cukrzycy typu 2

Kawa przyciąga uwagę naukowców jako środek pomocny w walce z cukrzycą typu 2, zaliczaną do chorób cywilizacyjnych. Ponieważ rozwój tej choroby warunkowany jest stylem życia, kawa, jako składnik diety o prozdrowotnych właściwościach, ogrywa tutaj znaczącą rolę. Naukowcy potwierdzili, że zawarte w kawie kofeina¹⁸ i polifenole¹⁹ stymulują hormon odpowiedzialny za wydzielanie insuliny²⁰, przyczyniając się w ten sposób do zmniejszenia przyrostu masy ciała i zwiększenia wrażliwości organizmu na insulinę²¹. Porcja od 3 do 4 filiżanek kawy dziennie może przyczynić się do zmniejszenia ryzyka zachorowania na cukrzycę typu 2 o około 25 proc.²². Należy przy tym pamiętać, aby unikać słodzenia kawy –dodatek cukru może niwelować jej korzystne działanie.

Kawa poprawia sprawność fizyczną i wytrzymałość

Zalety picia kawy doceniają także sportowcy, zarówno profesjonalni, jak i amatorzy. Badania potwierdziły pozytywny wpływ kofeiny na osiągnięcia sportowe. Substancja ta może przyczynić się do poprawienia sprawności fizycznej zarówno podczas ćwiczeń wytrzymałościowych, takich jak bieganie, jazda na rowerze i wioślarstwo, jak i podczas treningu intensywnego²³. Stanowisko Międzynarodowego Stowarzyszenia ds. Żywienia w Sporcie potwierdza rolę kofeiny spożywanej w umiarkowanych ilościach w zwiększeniu wydajności przy jednoczesnym zmniejszeniu bólu mięśniowego²⁴. Trenujący zawdzięczają też kawie przypływ energii potrzebnej do wykonywania ćwiczeń – kofeina zwiększa produkcję adrenaliny, a także przepływ krwi do serca i mięśni, poprawiając dynamikę i tempo²⁵.

***

„Kawa i zdrowie" to program informacyjno-edukacyjny, zainicjowany w 2017 r. pod patronatem Instytutu Żywności i Żywienia (obecnie Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH - Państwowego Instytutu Badawczego) przez Fundację „Żywność, Aktywność Fizyczna i Zdrowie”. Jego celem jest promocja walorów zdrowotnych kawy oraz zmiana sposobu jej postrzegania poprzez obalanie mitów i przedstawianie faktów opartych na badaniach naukowych. Obiektywne i aktualne informacje na temat właściwości kawy oraz jej miejsca w codziennej diecie przekazywane są za pomocą strony internetowej www.kawaizdrowie.pl. Motywem przewodnim kampanii jest hasło „Od 3 do 5 filiżanek kawy dziennie. Codziennie. Dla zdrowia”, wynikające z opinii Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA), która mówi, że bezpieczne dla zdrowia, dzienne spożycie kofeiny to ok. 400 mg, czyli mniej więcej od 3 do 5 filiżanek kawy. Działania Fundacji wspiera naukowa Rada Ekspertów.

1: Ganio M.S. et al (2007). Evidence-based approach to lingering hydration questions. Clinical Sports Medicine, 26, 12-16.

2: Maughan R.J. et al (2003). Caffeine ingestion and fluid balance: a review. Journal of Human Nutrition Dietetic, 16, 411-420.

3: Food Standards Agency, Public Health England, McCance and Widdowson’s The Composition of Foods, 7th edn., Cambridge, Royal Society of Chemistry, 2014.

4: Neuhauser-Berthold M. et al (1997). Coffee consumption and total body water homeostasis as measured by fluid balance and bioelectrical impedance analysis. Ann. Nutr. Metab. 41, 29-36.

5: Grandjean A.C. et al (2000). The effect of caffeinated, non caffeinated, caloric and non caloric beverages on hydration. Journal of American College of Nutrition, 19, 591-600.]

6: Maughan R.J. et al (2003). Caffeine ingestion and fluid balance: a review. Journal of Human Nutrition Dietetic, 16, 411-420.

7: Armstrong L.E. et al (2005). Fluid, electrolyte, renal indices of hydration during 11 days of controlled caffeine consumption. International Journal of Sport Nutrition and Exercise Metabolism, 15, 252-265.

8: Silva A. M. et al (2013) Total body water and its compartments are not affected by ingesting a moderate dose of caffeine in healthy young adult males. Applied Physiology Nutrition & Metabolism, 38:626-632.

9: Killer S. C. et al (2014) No Evidence of Dehydration with Moderate Daily Coffee Intake: A Counterbalanced Cross-Over Study in a Free-Living Population. PLoS ONE, 9(1): e84154.

10: Mostofsky E. et al. (2012) Habitual coffee consumption and risk of heart failure: a dose-response meta-analysis. Circ Heart Fail, 5(4):401–405.

11: Ding M. et al (2014) Long-term coffee consumption and risk of cardiovascular disease: a systematic review and a dose-response meta-analysis of prospective cohort studies. Circ, 129(6):643-59.

12: Crippa A. et al. (2014) Coffee consumption and mortality from all causes, cardiovascular disease, and cancer: a dose-response meta-analysis. Am J Epidemiol, 180(8):763-75.

13: Mesas A.E. et al. (2011) The effect of coffee on blood pressure and cardiovascular disease in hypertensive individuals: a systematic review and meta-analysis. AJCN, 94(4):1113-26.

14: Geleijnse J.M. (2008) Habitual coffee consumption and blood pressure: An epidemiological perspective. Vasc Health Risk Man, 4(5):963-970.

15: Haller S, Montandon M-L, Rodriguez C i wsp. Impact of coffee, wine, and chocolate consumption on cognitive outcome and MRI parameters in old age. Nutrients 2018; 10: 1391. doi.org/10.3390/nu10101391.

16: Hussain A, Tabrez ES, Mavrych V, Bolgova O, Rao Peela J. Caffeine: A Potential Protective Agent Against Cognitive Decline in Alzheimer’s Disease. Critical Reviews™ in Eukaryotic Gene Expression, 28(1):67–72 (2018).

17: Driscoll I, Shumaker SA, Snively BM i wsp. Relationships between caffeine intake and risk for probable dementia or global cognitive impairment: The Women’s Health Initiative memory study. J Gerontol: Med Sci 2016: 71 (12): 1596-1602. doi:10.1093/gerona/glw078.

18: Ding M, Bhupathiraju SN, Chen M, van Dam RM, Hu FB. Spożywanie kawy z kofeiną i bezkofeinową a ryzyko cukrzycy typu 2: przegląd systematyczny i metaanaliza dawka-odpowiedź . Opieka cukrzycowa 2014; 37: 569-586.

19: Bhupathiraju SN, Pan A, Malik VS, Manson JE, Willett WC, van Dam RM, Hu FB. Caffeinated and caffeine-free beverages and risk of type 2 diabetes. Am J Clin Nutr 2013; 97: 155-166.

20: Fujii Y, Osaki N, Hase T, Shimotoyodome A. Ingestion of coffee polyphenols increases postprandial release of the active glucagon-like peptide-1 (GLP-1(7–36)) amide in C57BL/6J mice. J Nutr Sci 2015; 4: e9.

21: 9 Rustenbeck I, Lier-Glaubitz V, Willenborg M, Eggert F, Engelhardt U, Jörns A. Effect of chronic coffee consumption on weight gain and glycaemia in a mouse model of obesity and type 2 diabetes. Nutr Diabetes 2014; 4: e123.] [22: Huxley R. et al. (2009) Coffee, Decaffeinated Coffee, and Tea Consumption in Relation to Incident Type 2 Diabetes Mellitus. Arch Int Med, 169:2053-2063.

23: Burke L.M. (2008) Caffeine and sports performance. Appl Physiol Nutr Metab. 33(6):1319-34. doi: 10.1139/H08-130.

24: Goldstein E.R. et al. (2010) Position Stand: caffeine and performance, J. Int Soc Sports Nutr www.jissn.com/content/7/1/5.

25: Hodgson A.B. et al. (2013) The metabolic and performance effects of caffeine compared to coffee during endurance exercise. PLoS One. 8(4): e59561.