Choroba Alzheimera – opieka domowa czy specjalistyczna?

28 lutego 2019

Szacuje się, że dziś na świecie około 46 milionów ludzi żyje z Chorobą Alzheimera. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego liczba zdiagnozowanych przypadków w Polsce przekracza 300 tysięcy. Obecnie populacja osób w wieku powyżej 65. roku życia w naszym kraju stanowi ok. 14,7%, w 2035 roku wzrośnie do 24,5%, a w 2050 roku – do ponad 30%. Oznacza to, że z uwagi na starzejące się społeczeństwo, w przeciągu trzydziestu kolejnych lat liczba chorych potroi się i wyniesie prawie 1 milion.

Choroba Alzheimera należy do typu chorób otępiennych. Jest postępującym, neurodegeneracyjnym schorzeniem ośrodkowego układu nerwowego. Powoduje zaburzenia procesów poznawczych i sprawia, że człowiek w konsekwencji staje się niezdolny do samodzielnego funkcjonowania.

Przyczyny Choroby Alzheimera

Zapadają na nią najczęściej osoby starsze, między 65. a 85. rokiem życia. Do czynników zwiększających prawdopodobieństwo choroby zalicza się między innymi: wiek, mutacje genetyczne, uwarunkowania dziedziczne. Jednak zdecydowana większość (ponad 90%) zachorowań to przypadki sporadyczne – czyli takie, do których nie da się przypisać żadnej przyczyny. Uważa się, że na rozwój choroby mogą mieć również wpływ inne czynniki środowiskowe (mała aktywność społeczna, niski stopień edukacji) oraz zdrowotne. Wśród nich wymienia się nadciśnienie tętnicze, niewydolność serca, cukrzycę typu 2, otyłość, a nawet przebyte urazy głowy. Nie określono jednak, które z nich bezpośrednio i w jakim stopniu przyczyniają się do rozwoju Choroby Alzheimera – jej dokładna patogeneza nadal nie jest znana.

Objawy

Wyróżnia się trzy stadia choroby: wstępne, umiarkowane i zaawansowane. Początki zazwyczaj trudno zauważyć – zarówno dla samego chorego, jak i najbliższych członków rodziny. Sporadyczne zapominanie powiązywane jest zazwyczaj z podeszłym wiekiem. W stadium wstępnym dochodzi o zaburzeń tzw. pamięci świeżej. W tym czasie chory, kilkakrotnie w trakcie jednej rozmowy, może pytać o to samo. Zdarza mu się zapominać, gdzie położył klucze, nie pamięta, czy wykonał jakąś czynność (np. zastanawia się, czy zjadł dziś śniadanie). Pojawiają się pierwsze trudności z orientacją przestrzenną, które z czasem zaczynają się nasilać. Chory coraz częściej pozostawia rzeczy w niewłaściwym miejscu, ma coraz większe problemy z ogólną koncentracją, a jednocześnie zdarza mu się natrętnie skupiać uwagę na jednym aspekcie czy przedmiocie. Pojawiają się trudności w wykonywaniu rutynowych, codziennych zadań. Pogarsza się samopoczucie, obserwuje się nagłe zmiany zachowania i osobowości chorego. Zdaje się być nieobecny, ma zdecydowanie obniżony nastrój, nie przejawia jakiejkolwiek inicjatywy, niechętnie się angażuje i zamyka się w sobie. Następuje ogólny spadek aktywności. W tym stadium mogą pojawić się już trudności z mową. Pacjentowi w trakcie rozmów zaczyna brakować słów, a wypowiedzi stają się zubożałe. Wraz z postępem choroby zaburzenia poznawcze pacjenta stają coraz bardziej dotkliwe.

Kiedy choroba zaczyna postępować, jej skutki zaczynają być już coraz bardziej widoczne dla otoczenia. W umiarkowanym stadium nasilają się problemy z pamięcią. Pacjentowi zdarza się już nie rozpoznawać bliskich. Zmiany w zachowaniu stają się dotkliwsze, pojawiają się wybuchy agresji – niebezpieczne zarówno dla samego chorego, jak i jego otoczenia. Zauważa się również występowanie natręctw, jak kompulsywne napady jedzenia, próby żucia niejadalnych przedmiotów czy odwrócenie rytmu snu i czuwania – pacjent przesypia całe dni, a w nocy wykazuje zwiększoną aktywność. Na tym etapie choroby mogą pojawić się również zaburzenia psychotyczne, jak omamy i urojenia.

W najtrudniejszym, zaawansowanym stadium choroby pacjent całkowicie traci zdolność samodzielnego funkcjonowania i wymaga stałej, całodobowej opieki. Nie ma z nim kontaktu, traci kontrolę nad własnym ciałem. Objawom towarzyszą trudności z nietrzymaniem moczu i stolca, następuje zwiększenie napięcia mięśniowego i spowolnienie ruchowe. Chory nie jest w stanie samodzielnie jeść, ubrać się ani umyć – wymaga karmienia i stałej pielęgnacji. Pojawiają się kłopoty z chodzeniem, przez co coraz rzadziej wstaje z łóżka. Nie tylko nie rozpoznaje już swoich bliskich, ale także własnego odbicia w lustrze.

Gdzie szukać pomocy?

Opieka nad osobą chorą na Alzheimera to ciężka, wymagająca poświęcenia praca. I chociaż bliscy starają się jak najdłużej sprostać potrzebom chorego, przychodzi moment, kiedy pomimo chęci, nie są w stanie zapewnić mu odpowiedniej, kompleksowej opieki. Warto wówczas zgłosić się po pomoc do specjalistycznej placówki. Jak przyznaje Dorota Pohorecka-Kudra, Koordynator Oddziału Terapeutyczno-Opiekuńczego, LUX MED Tabita, rodziny wahają się z decyzją „oddania” bliskiej osoby do ośrodka:

To zupełnie naturalna reakcja. Bliscy chorego obawiają się krytyki ze strony społeczeństwa. Wbrew krzywdzącej opinii niektórych osób, nie jest to zrzucenie balastu i pozbycie się problemu. To niezwykle trudna, ale jednocześnie bardzo racjonalna decyzja. Przychodzi taki moment, w którym rodzina nie ma już zasobów i możliwości, aby w pełni kompleksowo zajmować się chorym. Chciałabym tu podkreślić, że opieka nad takim pacjentem jest niezwykle obciążająca – fizycznie i psychicznie. I wiedzą o tym tylko ci, którzy tego doświadczyli. Rodzina pacjenta wymaga wsparcia osób specjalizujących się w opiece nad chorymi. Planując pomoc przy opiece nad bliską osobą należy zbudować w sobie przekonanie, że będzie to dzielenie się opieką nad osobą bliską, a nie „oddanie”. Zapewniamy bliskiej osobie chorej to, co jest potrzebne do godnego funkcjonowania i maksymalnego wykorzystania aktualnych możliwości. Chory, który trafia do ośrodka, zarówno w systemie dziennym, jak i stacjonarnym – ma zagwarantowaną kompleksową, profesjonalną opiekę wykwalifikowanych lekarzy, pielęgniarek i terapeutów. Należy pamiętać o tym, że na wsparcie osoby chorej składa się nie tylko leczenie farmakologiczne i codzienna pielęgnacja, ale także specjalistyczna rehabilitacja, której celem jest zapobieganie szybkiemu rozwojowi choroby.

Dorota Pohorecka-Kudra, Koordynator Oddziału Terapeutyczno-Opiekuńczego, LUX MED Tabita

Niezwykle istotnym elementem właściwego przebiegu procesów terapeutycznych w przypadku osoby z Chorobą Alzheimera jest wykorzystanie wszelkich możliwych sposobów aktywizacji chorego. Jak dodaje Dorota Pohorecka-Kudra, Koordynator Oddziału Terapeutyczno-Opiekuńczego, LUX MED Tabita, takie interdyscyplinarne podejście daje bardzo dobre efekty:

Należy mieć na względzie stadium zaawansowania choroby, kondycję psychiczną i fizyczną chorego, ale również choroby towarzyszące. Staramy się dostosowywać programy terapeutyczne indywidualnie do każdego pacjenta. Nasi podopieczni mają możliwość uczestniczenia w różnego typu zajęciach aktywizujących i socjalizujących. Osoby przebywające pod naszą opieką codziennie uczestniczą w zajęciach: fizjoterapii, muzykoterapii, terapii sztuką (arteterapia), treningu funkcji poznawczych (mowy, pamięci, uwagi). Organizujemy także zajęcia terapeutyczne na świeżym powietrzu. Celem działań terapeutycznych jest wykorzystanie aktualnych możliwości osoby, co pozytywnie wpływa na nastrój i ogólne funkcjonowanie pacjenta. To niezwykle ważne, by w przypadku chorób z grupy otępiennych, działać na różnych płaszczyznach i to jest jedno z głównych założeń naszej placówki.

Dorota Pohorecka-Kudra, Koordynator Oddziału Terapeutyczno-Opiekuńczego, LUX MED Tabita

Z uwagi na niepotwierdzone bezpośrednie przyczyny rozwoju Choroby Alzheimera, nie sposób jest jednoznacznie stwierdzić, jak zapobiegać tej chorobie. Warto jednak w ramach profilaktyki pamiętać o zdrowym i aktywnym trybie życia – bez używek, za to z dużą ilością sportu, zdrową dietą i aktywnościami, które zapewniają dodatkową stymulację mózgu.

Monika Gajo

Senior Consultant M&CC

662 031 031